By hy448624 
Τι είναι η Ορθοστατική Υπόταση
Η Ορθοστατική Υπόταση είναι η πτώση της αρτηριακής πίεσης όταν περνάμε από ύπτια ή καθιστή σε όρθια θέση, λόγω ανεπαρκούς αγγειοσύσπασης και μετακίνησης αίματος στα κάτω άκρα.
Τυπικός ορισμός: πτώση συστολικής ≥20 mmHg ή διαστολικής ≥10 mmHg εντός 3 λεπτών από την έγερση.
Φυσιολογία
Σε φυσιολογικές συνθήκες, το αυτόνομο νευρικό σύστημα αυξάνει στιγμιαία τον καρδιακό ρυθμό και συσφίγγει τα αγγεία, ώστε να διατηρηθεί εγκεφαλική αιμάτωση. Στην Ορθοστατική Υπόταση, αυτός ο αντιρροπιστικός μηχανισμός καθυστερεί ή αποτυγχάνει.
Πόσο συχνή είναι; Ποιοι κινδυνεύουν
-
Συνολικά ~5–10% στον γενικό πληθυσμό,
-
έως 20–30% σε ηλικιωμένους,
-
συχνή σε διαβητική νευροπάθεια, νόσο Πάρκινσον, πολυφαρμακία, αφυδάτωση.
Συμπτώματα & “κόκκινες σημαίες”
-
Ζάλη, θολή όραση, “μαύρισμα” στα μάτια
-
Αίσθημα λιποθυμίας ή πραγματική συγκοπή
-
Κόπωση, “brain fog”, μειωμένη αντοχή στη θερμότητα
-
Παλμοί/ταχυκαρδία (ιδίως σε POTS)
-
Πτώσεις, τραυματισμοί
Red flags: θωρακικό άλγος, νευρολογικά ελλείμματα, επίμονα επεισόδια με τραυματισμούς, νεοεμφανιζόμενα επεισόδια σε νέα ηλικία χωρίς προφανή αιτία.
Αίτια Ορθοστατικής Υπότασης
Φάρμακα
Διουρητικά, νιτρώδη, α- ή β-αποκλειστές, CCB, αντικαταθλιπτικά (τρικυκλικά, SSRIs/SNRIs), αντιψυχωσικά, αντιπαρκινσονικά, αλκοόλ/ηρεμιστικά.
Υποογκαιμία / Αφυδάτωση / Αναιμία
Λιγότερα ενδοαγγειακά υγρά → αδυναμία διατήρησης πίεσης.
Αυτόνομη δυσλειτουργία
Διαβητική/αμυλοειδική νευροπάθεια, Πάρκινσον, πολλαπλή ατροφία συστήματος.
Μεταγευματική υπόταση & θερμικά ερεθίσματα
Μεγάλα/πλούσια σε υδατάνθρακες γεύματα και ζεστό περιβάλλον προκαλούν αγγειοδιαστολή → επεισόδια.
Διάγνωση στο ιατρείο & στο σπίτι
Κριτήρια μέτρησης
-
Μετρήστε ΑΠ ύπτια για 5’
-
Ύστερα όρθιοι: στο 1’ και 3’
-
Διάγνωση: SBP ↓≥20 ή DBP ↓≥10 mmHg (σε ≤3’).
Χρήσιμα:
-
Ενεργό ορθοστατικό τεστ / tilt-table για αμφίβολες περιπτώσεις.
-
ABPM 24ώρου (Holter πίεσης) για νυχτερινή υπέρταση/υπόταση.
-
Ημερολόγιο συμπτωμάτων (ώρα, θέση, φάρμακα, γεύματα).
-
Διαφορική: POTS (μεγάλη ↑ΚΣ ≥30 παλμοί/min χωρίς πτώση ΑΠ), αγχώδεις κρίσεις, αρρυθμίες, βραδυκαρδία, στένωση αορτής.
Εργαστηριακά: Αιματοκρίτης/σίδηρος, ηλεκτρολύτες, γλυκόζη, TSH, κρεατινίνη. Εφόσον χρειαστεί: ECG, Ηolter ρυθμού.
Μη φαρμακευτική αντιμετώπιση – 12 πρακτικές λύσεις
-
Ενυδάτωση: στόχος ≥2–2,5 L/ημέρα (εκτός περιορισμών).
-
Αλάτι: ως οδηγία από γιατρό (π.χ. +1–2 g/ημ. αν δεν αντενδείκνυται).
-
Ελαστικές κάλτσες/κοιλιακός κορσές: κατηγορίας 20–30 mmHg.
-
Χειρισμοί τάσης μυών: σταύρωμα ποδιών, σφίξιμο γλουτών/μηρών πριν την έγερση.
-
Αργή μετάβαση: από ύπτια → καθιστή (1–2’) → όρθια.
-
Μικρά, συχνά γεύματα: αποφυγή βαριών/υψηλών σε απλούς υδατάνθρακες.
-
Αποφυγή αλκοόλ & υπερβολικής ζέστης/σάουνας.
-
Ανύψωση κεφαλής κρεβατιού κατά 10–15 cm (μείωση νυχτερινής διούρησης).
-
Σταθερό πρόγραμμα υγρών: ένα ποτήρι νερό πριν την πρωινή έγερση.
-
Επανεκτίμηση φαρμάκων: μείωση/αλλαγή προβληματικών σκευασμάτων.
-
Φυσική δραστηριότητα χαμηλής έντασης (περπάτημα, κολύμβηση).
-
Εκπαίδευση: αναγνώριση προειδοποιητικών συμπτωμάτων & πτώσεων.
Φαρμακευτικές επιλογές (όταν δεν αρκούν τα παραπάνω)
Η απόφαση είναι ιατρική και εξατομικευμένη· απαιτεί παρακολούθηση ΑΠ, νεφρικής λειτουργίας & ΗΚΓ όπου ενδείκνυται.
-
Midodrine (α-αγωνιστής): αυξάνει την περιφερική αντίσταση. Πιθανές παρενέργειες: παραισθησίες, ύπτια υπέρταση (προσοχή βραδινές δόσεις).
-
Fludrocortisone: κατακράτηση νατρίου/ύδατος. Παρακολούθηση Κ⁺, οιδήματα, καρδιακή λειτουργία.
-
Droxidopa: πρόδρομος νοραδρεναλίνης, χρήσιμη σε νευρογενή ορθοστατική υπόταση.
-
Pyridostigmine: βελτιώνει συμπαθητική εκροή χωρίς να προκαλεί έντονη ύπτια υπέρταση.
Στρατηγική τιτλοποίησης: αρχίζουμε χαμηλά, τιτλοποιούμε βάσει συμπτωμάτων και λειτουργικότητας, με ταυτόχρονη διαχείριση υπέρτασης σε ύπτια θέση (αν συνυπάρχει).
Ειδικά σενάρια
Ηλικιωμένοι/frail
-
Μεγαλύτερος κίνδυνος πτώσεων/κακώσεων.
-
Στόχος: μείωση των συμπτωμάτων, όχι “τέλεια” νούμερα.
-
Εστίαση: ενυδάτωση, ελαστικές κάλτσες, αργές μεταβάσεις, ανασκόπηση φαρμάκων (πολυφαρμακία).
Διαβήτης & αυτόνομη νευροπάθεια
-
Συχνή νευρογενής ορθοστατική υπόταση.
-
Προτεραιότητα: καλή γλυκαιμική ρύθμιση, προσεκτικές φαρμακευτικές επιλογές.
Συνύπαρξη υπέρτασης
-
Μπορεί να υπάρχει νυχτερινή υπέρταση και ορθοστατική υπόταση την ημέρα.
-
Χρήσιμο το ABPM για χρονισμό δόσεων (π.χ. αποφυγή βραδινών αγγειοδιασταλτικών).
Πότε παραπέμπουμε – Red flags
-
Επαναλαμβανόμενες συγκοπές ή τραυματισμοί
-
Νεοεμφανιζόμενη υπόταση χωρίς εμφανές αίτιο
-
Σημεία καρδιοπάθειας (παθολογικό ΗΚΓ, θωρακικό άλγος)
-
Υποψία αρρυθμιών, σοβαρής αναιμίας ή ενδοκρινικών (Addison, θυρεοειδής)
FAQ – Συχνές Ερωτήσεις
1) Είναι επικίνδυνη η Ορθοστατική Υπόταση;
Συνήθως είναι καλοήθης αλλά επικίνδυνη λόγω πτώσεων. Θέλει διάγνωση και σωστή στρατηγική.
2) Πώς μετράω σωστά στο σπίτι;
Μέτρα πίεση ύπτια 5’, μετά όρθια στο 1’ και 3’. Κατέγραψε συμπτώματα & παλμούς.
3) Ποια φάρμακα την επιδεινώνουν;
Διουρητικά, νιτρώδη, α-αποκλειστές, ορισμένα αντικαταθλιπτικά/ηρεμιστικά· συζήτησε για προσαρμογή.
4) Τι να κάνω όταν νιώθω ότι “έρχεται” επεισόδιο;
Κάτσε/ξάπλωσε, σήκωσε πόδια, πιές νερό, σφίξε γλουτούς/μηρούς· σνακ με λίγο αλάτι αν έχεις άδειο στομάχι.
5) Μπορώ να γυμναστώ;
Ναι, προτίμησε περπάτημα/κολύμβηση· απόφυγε απότομα όρθια σε ασκήσεις, ξεκίνα αργά.
6) Θα χρειαστώ φάρμακα;
Μόνο αν τα μη φαρμακευτικά δεν αρκούν ή υπάρχει νευρογενής αιτία. Η απόφαση είναι ιατρική.
7) Γιατί χειροτερεύει μετά το φαγητό;
Μεγάλα γεύματα → αγγειοδιαστολή στα σπλάγχνα → μεταγευματική υπόταση. Προτίμησε μικρά, συχνά γεύματα.
Συμπέρασμα & checklist 60’’
Η Ορθοστατική Υπόταση είναι συχνή, ειδικά σε ηλικιωμένους, διαβητικούς και πολυφαρμακία. Με σωστή διάγνωση (ορθοστατικό τεστ) και 12 πρακτικές παρεμβάσεις (ενυδάτωση, αλάτι όπου επιτρέπεται, ελαστικές κάλτσες, χειρισμοί τάσης, μικρά γεύματα, αργές μεταβάσεις, ανασκόπηση φαρμάκων), τα περισσότερα επεισόδια μειώνονται θεαματικά. Φάρμακα χρειάζονται σε επιλεγμένες περιπτώσεις, με στενή παρακολούθηση.
Το άρθρο επιμελήθηκε ο Παθολόγος Ηρακλής Αβραμόπουλος
Διευθυντής Παθολογικής Κλινικής Νοσοκομείο Υγεία
Ιατρείο: Νεαπόλεως 9 Μαρούσι 15123
Τηλ: 6944881577, 210 6867060
🔗 Εξωτερικός σύνδεσμος:
American Autonomic Society – Patient Resources (Orthostatic Hypotension): https://www.americanautonomicsociety.org/patient-resources/