Η παρουσία ενός γιατρού κατά τη διάρκεια της μέτρησης της αρτηριακής πίεσης προκαλεί μια απάντηση “μάχη ή φυγή” (fight or flight”) που μπορεί να επηρεάσει τα αποτελέσματα, όπως διαπιστώθηκε από μετρήσεις της δραστηριότητας των νεύρων.

Η «υπέρταση της λευκής μπλούζας» – το φαινόμενο όπου η αρτηριακή πίεση αυξάνεται σε μερικούς ανθρώπους που μετρώνται από γιατρό – είναι γνωστό εδώ και δεκαετίες. Εμφανίζεται περίπου στο ένα τρίτο των ατόμων με υψηλή αρτηριακή πίεση.

Σε μια μικρή μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό American Heart Association Hypertension, οι Ιταλοί ερευνητές εξέτασαν την προέλευση του φαινομένου αυτού, μετρώντας την αρτηριακή πίεση, τους καρδιακούς παλμούς και την κυκλοφορία των νεύρων στο δέρμα και τους μυς με και χωρίς γιατρό. Οι ερευνητές βρήκαν μια “δραστική μείωση” στην απόκριση συναγερμού του σώματος όταν δεν ήταν παρών ένας γιατρός. Η αύξηση της αρτηριακής πίεσης και των καρδιακών παλμών είναι μέρος της αντίδρασης του σώματος σε μια αντιληπτή απειλή. Όταν κάτι μας απειλεί, τότε τα αιμοφόρα αγγεία στο δέρμα μας, συστέλλονται και τα αιμοφόρα αγγεία στους μυς διαστέλλονται για να παρέχουν περισσότερη ροή αίματος σε αυτά τα όργανα, έτσι ώστε να μπορέσουμε να τρέξουμε πολύ γρήγορα ή να παλέψουμε με την απειλή με όλες μας τις δυνάμεις.

Η μελέτη περιελάμβανε 18 άτομα, 14 από αυτούς άνδρες, με ήπια έως μέτρια υψηλή αρτηριακή πίεση που δεν υποβάλλονταν σε θεραπεία. Κάθε συμμετέχων εξετάστηκε σε εργαστήριο, όπου ένα ηλεκτρόδιο μέτρησε τη νευρική δραστηριότητα στο δέρμα και τους μυς. Οι μετρήσεις έγιναν δύο φορές παρουσία γιατρού και δύο χωρίς.

• Παρουσία του γιατρού, τόσο η αρτηριακή πίεση όσο και ο καρδιακός ρυθμός αυξήθηκαν και τα μοτίβα νευρικής κίνησης στο δέρμα και τους σκελετικούς μυς πρότειναν μια κλασική αντίδραση μάχης ή φυγής.
• Αντίθετα, όταν πραγματοποιήθηκαν μετρήσεις χωρίς την παρουσία ιατρού, οι καρδιαγγειακές και νευρικές αποκρίσεις ήταν “εντυπωσιακά διαφορετικές”. Οι ενδείξεις της ανταπόκρισης τ”μάχη ή φυγή” ήταν “εντελώς απούσες.

Η μέγιστη συστολική αρτηριακή πίεση (ο μεγάλος αριθμός της μέτρησης, ένα μέτρο της πίεσης στα τοιχώματα των αρτηριών όταν η καρδιά χτυπά) ήταν, κατά μέσο όρο, περίπου 14 μονάδες χαμηλότερη όταν ο συμμετέχων ήταν μόνος από ό, τι όταν ήταν παρών ένας γιατρός. Το να είσαι μόνος μείωσε επίσης τον μέγιστο καρδιακό ρυθμό κατά σχεδόν 11 παλμούς το λεπτό.

Αυτή ήταν η πρώτη μελέτη που τεκμηρίωσε τις αλλαγές στο συμπαθητικό νευρικό σύστημα – το οποίο ρυθμίζει την ανταπόκριση “μάχη ή φυγή” – σε σχέση με το αν ένας γιατρός επιβλέπει τη μέτρηση της αρτηριακής πίεσης.

Τα ευρήματα τονίζουν την πολυπλοκότητα των μετρήσεων της αρτηριακής πίεσης και το πώς επηρεάζονται από ακούσιες αντιδράσεις του νευρικού συστήματος. Οι μετρήσεις χωρίς την παρουσία του γιατρού μπορεί να αντικατοπτρίζουν καλύτερα τις πραγματικές τιμές της αρτηριακής πίεσης.

Αν και η έννοια της υπέρτασης λευκής μπλούζας δεν είναι καινούργια, αυτή οδηγεί στο συμπέρασμα ότι πρέπει να είμαστε πιο συνειδητοί για το πώς λαμβάνεται η αρτηριακή πίεση στο ιατρείο.

Ο Αμερικανικός Ιατρικός Σύλλογος και η American Heart Association εξέδωσαν μια κοινή έκθεση (ο σύνδεσμος ανοίγει σε νέο παράθυρο) πέρυσι που ενέκρινε περισσότερη αυτομέτρηση της αρτηριακής πίεσης στο σπίτι.

Η πολυπλοκότητα των μετρήσεων κράτησε το μέγεθος της μελέτης μικρό. Οι μετέπειτα μελέτες θα πρέπει να εξετάσουν την επίδραση των διαφόρων αντιυπερτασικών φαρμάκων στην αρτηριακή πίεση. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι μερικά φάρμακα θα μπορούσαν να επηρεάσουν την ανταπόκριση στο φαινόμενο “μάχη ή φυγή”.

Πιθανώς η μελέτη θα πρέπει να επαναληφθεί με περισσότερες γυναίκες για να εξεταστούυν πιθανές διαφορές φύλου. Και θα ήταν ενδιαφέρον να δούμ αν οι άνθρωποι έχουν την ίδια ανταπόκριση σε νοσηλευτές και άλλους επαγγελματίες υγείας, όπως και στους γιατρούς σε αυτή τη μελέτη. Από προηγούμενες μελέτες γνωρίζουμε ότι το φαινόμενο της λευκής μπλούζας είναι λιγότερο έντονο όταν οι μετρήσεις της αρτηριακής πίεσης γίνονται από νοσηλευτές.

Αυτή η τελευταία μελέτη επισημαίνει την ανάγκη οι άνθρωποι να χειρίζονται τις μετρήσεις της αρτηριακής πίεσης με προσοχή. Πραγματικά δεν μπορούμε να βασιστούμε σε μία μόνο μέτρηση της αρτηριακής πίεσης στο ιατρείο, γιατί αυτό είναι απλώς ένα τυχαίο χρονικό σημείο, με δεδομένη τη εταβλητότητα που παρουσιάζει διαρκώς η αρτηριακή πίεση.

Για να πάρετε μια ακριβή μέτρηση στο σπίτι, φροντίστε να καθίσετε ακίνητοι, με την πλάτη ίσια και στηριγμένη σε κάθισμα, με στηριγμένα και τα πόδια σας στο πάτωμα και περιμένετε τουλάχιστον λίγα λεπτά (3 – 5) πριν μετρήσετε την αρτηριακή σας πίεση. Πάρτε πολλαπλές μετρήσεις κατά τη διάρκεια μιας εβδομάδας, την ίδια ώρα κάθε μέρα, και φέρτε τα καταγεγραμμένα αποτελέσματα των μετρήσεων στο ραντεβού με τον γιατρό σας.

Αυτές οι μετρήσεις στο σπίτι, όταν γίνονται με τον σωστό τρόπο, είναι πολύ χρήσιμες για τον προγραμματισμό της θεραπείας, διότι εξαλείφουν το πρόβλημα του φαινομένου της λευκής μπλούζας. Εξάλλου, και για της μετρήσεις στο ιατρείο, υπάρχει μια νεότερη μέθοδος, κατά την οποία οι μετρήσεις της αρτηριακής πίεσης γίνονται χωρίς την παρουσία του γιατρού.

Βιβλιογραφία

Guido Grassi, et al. Sympathetic Neural Mechanisms Underlying Attended and Unattended Blood Pressure Measurement. Hypertension. 2021;78:1126–1133.

Daichi Shimbo, et al. Self-Measured Blood Pressure Monitoring at Home: A Joint Policy Statement From the American Heart Association and American Medical Association. Circulation. 2020;142:e42–e63.

Christopher E Clark, et al. Doctors record higher blood pressures than nurses: systematic review and meta-analysis. British Journal of General Practice 2014; 64 (621): e223-e232.